• Autor: Monika Cieszyńska
W wyniku podziału działki służebność drogowa wpisana w księdze dzielonej działki została przeniesiona do ksiąg wieczystych wydzielonych działek. Jedną z wydzielonych działek jest droga, po której ustanowiono służebność i w księdze prowadzonej dla tej drogi służebność jest wpisana. Wobec powyższego wpisy służebności w księgach założonych dla pozostałych wydzielonych działek są bezprzedmiotowe, bo tych działek w ogóle nie dotyczą. Będzie sprzedawana jedna z działek, która ma wpisaną taką bezprzedmiotową służebność. Beneficjent tej służebności nie żyje, a kilku potencjalnych spadkobierców jest rozproszonych po świecie, nie mamy kontaktu. Jak trzeba ten temat załatwić?
Rozumiem, że w niniejszej sprawie nastąpił podział prawny nieruchomości (w znaczeniu prawa cywilnego), tj. podział fizyczny w naturze skutkujący powstaniem odrębnych nieruchomości, dla których prowadzone są odrębne księgi wieczyste. Od podziału prawnego w znaczeniu prawa cywilnego należy odróżniać podział administracyjny (ewidencyjny) polegający na nowym ukształtowaniu działek ewidencyjnych nieruchomości, w tym na wytyczeniu w nowy sposób linii rozgraniczających działkę (działki).
Zgodnie z art. 290 § 1 Kodeksu cywilnego „w razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział; jednakże gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych”.
Natomiast w myśl art. 290 § 2 Kodeksu cywilnego „w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności”.
W celu wskazania właściwej podstawy prawnej żądania zwolnienia nieruchomości od służebności należy zatem doprecyzować, jaka nieruchomość, tj. czy władnąca, czy obciążona, została po ustanowieniu służebności podzielona.
Z treści pytania domniemam, że podziałowi uległa nieruchomość obciążona, dlatego też niniejsza porada zostanie udzielona przy takim założeniu.
Zgodnie z art. 290 § 2 Kodeksu cywilnego „w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność gruntowa nie wygasa, lecz z mocy prawa utrzymuje się na częściach utworzonych przez podział, stąd służebność ta zostanie ujawniona w księgach wieczystych zakładanych dla nowo powstałych nieruchomości”.
Jeśli jednak na skutek podziału wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku nieruchomości utworzonych przez podział, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności. Zwolnienie od służebności na tej podstawie nastąpi bez wynagrodzenia dla właściciela nieruchomości władnącej.
W takim przypadku właściciel nieruchomości obciążonej powinien wystąpić z odpowiednim żądaniem do właściciela nieruchomości władnącej, by ten wyraził zgodę na ustanie służebności. Zgoda taka może zostać wyrażona w jednostronnym oświadczeniu właściciela nieruchomości władnącej o zrzeczeniu się służebności lub w umowie z właścicielem nieruchomości obciążonej (jednak aktualni właściciele nieruchomości władnącej musieliby mieć uregulowane sprawy spadkowe).
Jeśli uzyskanie takiej zgody nie jest w danym przypadku możliwe lub napotyka trudności, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może wystąpić do sądu z tzw. pozwem o zwolnienie nieruchomości obciążonej od przedmiotowej służebności. Sądem właściwym będzie sąd rejonowy miejsca położenia nieruchomości obciążonej (art. 38 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Wyrok uwzględniający żądanie będzie miał charakter konstytutywny, spowoduje wygaśnięcie służebności z chwilą uprawomocnienia oraz będzie podstawą do jej wykreślenia z księgi wieczystej. Stronami postępowania są po stronie powodowej właściciel nieruchomości obciążonej, a po stronie pozwanej właściciel nieruchomości władnącej. Jeśli nie jest Pan w stanie wskazać adresów wszystkich pozwanych, może Pan wystąpić jednocześnie z pozwem o ustanowienie kuratorów dla nieznanych z miejsca pobytu w celu reprezentowania ich praw w tym postępowaniu. We wniosku o ustanowienie takiego kuratora należy uprawdopodobnić, że miejsce pobytu tych osób nie jest Panu znane. Przy czym dla uprawdopodobnienia nie wystarczy, iż powód we wniosku podniesie, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) określonych pozwanych. W praktyce przesłanki ustanowienia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu wykazywane są przy pomocy takich dokumentów jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności.
Stąd przed złożeniem wniosku warto zwrócić się z wnioskiem do Departamentu Centralnych Ewidencji Państwowych MSWiA (ul. Pawińskiego 17/21, 02-106 Warszawa) o udostępnienie informacji meldunkowych dotyczących siostry. Odpowiedź z MSWiA należy załączyć do wniosku.
Opłata od wniosku składanego w gminie lub w MSWiA za udostępnienie danych meldunkowych wynosi 31 zł.
Podstawę prawną żądania ustanowienia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu będzie stanowił art. 143 i 144 Kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający. Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym.
Nadto w treści pytania wspomniał Pan, że w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości władnącej wpisany jest poprzedni właściciel, który aktualnie nie żyje. W takim wypadku musi Pan ustalić w sądzie spadku (sąd miejsca ostatniego zamieszkania zmarłego), czy po poprzednim właścicielu zostało przeprowadzone już postępowanie spadkowe. W razie pozytywnej odpowiedzi winien Pan wystąpić o odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i załączyć go do pozwu o zwolnienie Pana nieruchomości od służebności. W przeciwnym razie najpierw będzie Pan musiał niestety przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym. Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku może wystąpić każda osoba mająca w tym interes (art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego). We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy więc opisać, na czym polega Pana interes (czyli w celu realizacji swojego roszczenia o zwolnienie Pana nieruchomości od służebności). We wniosku – w celu przyspieszenia postępowania – warto wskazać potencjalnych spadkobierców ustawowych zmarłego (a więc małżonka i dzieci). Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy załączyć akt zgonu spadkodawcy oraz dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 50 zł. Sądem właściwym będzie tu sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Podsumowując, jeśli spadkobiercy nie uregulowali spraw spadkowych, to najpierw będzie Pan musiał przeprowadzić postępowanie spadkowe. Następnie należy wystąpić przeciwko spadkobiercom z pozwem o zwolnienie nieruchomości obciążonej od służebności, chyba że uda się Panu uzyskać zgodę na ustanie służebności. Niestety bez tego sąd wieczystoksięgowy nie wykreśli przedmiotowej służebności.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Monika Cieszyńska
Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Toruniu, nr wpisu TR-871. Absolwentka prawa Katedry Praw Człowieka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Specjalizuje się przede wszystkim w prawie rodzinnym i opiekuńczym oraz karnym – udzieliła dotąd porad setkom naszych klientów, w których życie często niesłusznie wtargnęła policja i prokuratura, a wielu rodzinom pomogła rozwiązać burzliwe niekiedy konflikty małżeńskie i opiekuńcze (opieka nad dziećmi, alimenty, widzenia z dziećmi). Posiada licencję zarządcy nieruchomości (nr licencji 20460). W kręgu jej zainteresowań znajdują się również zagadnienia prawa spółdzielczego.
Zapytaj prawnika
