Czy wnuczka opiekująca się babcią ma prawo do rekompensaty od jej dzieci?

Obowiązek alimentacyjny względem rodziców

Zgodnie z treścią art. 128 Kodeksu rodzinnego o opiekuńczego (K.r.o.): Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Obowiązek alimentacyjny zdefiniowany został jako obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek ten ma na celu zapewnienie niezbędnych środków uprawnionej osobie, która nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Obowiązek alimentacyjny wynika z pokrewieństwa oraz z innych więzi o charakterze osobistym, z którymi ustawodawca wiąże jego istnienie. Komentowany artykuł przewiduje, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej (zstępnych i wstępnych), bez ograniczeń dotyczących stopnia pokrewieństwa. Obciąża także rodzeństwo, w tym przyrodnie. Obowiązek alimentacyjny nie obciąża innych krewnych w linii bocznej.

Na czym polega obowiązek alimentacyjny?

Treścią obowiązku alimentacyjnego jest dostarczanie uprawnionemu środków utrzymania, a zatem środków niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb (przede wszystkim w zakresie wyżywienia, utrzymania mieszkania, odzieży, leczenia, higieny osobistej). W wypadku małoletnich dzieci obowiązek alimentacyjny polega także na zapewnieniu środków wychowania, czyli środków służących odpowiedniemu rozwojowi umysłowemu i fizycznemu dziecka. Roszczenie o świadczenia alimentacyjne powstaje dopiero, gdy zaktualizują się wszystkie ustawowe przesłanki alimentacji.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w zasadzie nie reguluje sposobu dostarczania środków utrzymania i wychowania. W orzecznictwie podkreśla się, że dopuszczalna jest każda postać świadczeń alimentacyjnych. Mogą być to świadczenia pieniężne lub w naturze. Wybór właściwej postaci świadczenia powinien odpowiadać celowi, jakiemu służy obowiązek alimentacyjny oraz uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku. Należy zatem wybrać tę postać, która najlepiej zabezpiecza interesy uprawnionego i nie jest szczególnie dotkliwa dla zobowiązanego.

Mając na uwadze powyższe, podnoszę, iż pomimo ogólnikowości powyższej regulacji, nie można nikogo skutecznie zmusić do opieki nad osobą uprawnioną, albowiem Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje sankcji za uchylanie się od niniejszego obowiązku.

Dostarczanie osobie środków utrzymania i sprawowanie opieki przez osobę niebędącą do tego zobowiązaną

Jeżeli jednak to Pani sprawuje opiekę nad babcią, to zgodnie z treścią art. 140 § 1 K.r.o.: „Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania, nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić”.

Do dochodzenia roszczenia zwrotnego uprawniona jest osoba, która dostarczała drugiemu środków utrzymania lub wychowania, będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności było dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Na podstawie art. 140 K.r.o. można domagać się zwrotu tylko świadczeń już dokonanych, w wysokości nie wyższej od wartości świadczeń, do których spełnienia na rzecz uprawnionego zobligowana był osoba zobowiązana do jego alimentacji, zgodnie z przesłankami ustawowymi znajdującymi zastosowanie do danego rodzaju obowiązku alimentacyjnego.

Roszczenie zwrotne przeciwko osobie która zobowiązana jest do alimentacji

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24.02.1999 r. (III CZ 179/98, OSP 2000, Nr 7, poz. 114), podsumowując dotychczasowe orzecznictwo, wyjaśnił, że roszczenie zwrotne „powstaje przez sam fakt dostarczenia uprawnionemu środków utrzymania lub wychowania zamiast zobowiązanego”. „Pozostaje w ścisłym związku z zakresem obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego do alimentacji, bowiem roszczenie regresowe względem tego zobowiązanego zależy od istnienia po jego stronie obowiązku alimentacyjnego i zakresu tego obowiązku. Roszczenia regresowego można dochodzić tylko od osoby rzeczywiście zobowiązanej do alimentacji uprawnionego”.

Proszę jednak pamiętać o przedawnieniu niniejszego roszczenia. Artykuł 140 § 2 K.r.o. przewiduje, że roszczenie zwrotne przedawnia się z upływem 3 lat. Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia zwrotnego przypada na dzień spełnienia świadczenia na rzecz uprawnionego (zob. art. 120 § 1 K.c.). W tej chwili roszczenie zwrotne powstaje i staje się wymagalne.

Mając powyższe na uwadze, może Pani domagać się od mamy zwrotu poniesionych świadczeń na babcię, jednak ulegają one przedawnieniu, dlatego też może Pani domagać się zwrotu kosztów za ostatnie 3 lata opieki.

Odwołanie darowizny

Co do darowizny –może ją co do zasady odwołać tylko darczyńca. Jeżeli babcia żyje, to jak najbardziej może odwołać dokonaną darowiznę, jednak proszę pamiętać o rocznym terminie odwołania takiej darowizny – od momentu dowiedzenia się o niewdzięczności obdarowanego.

Darowiznę cofa się poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Jeżeli ten nie akceptuje takiego stanu, sprawę należy skierować do sądu.

W razie śmierci darczyńcy ustawodawca również przewidział możliwość jej cofnięcia przez spadkobierców, a więc przez pozostałe dzieci babci. Zgodnie z art. 899 § 2 K.c.: „Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy”.

Sprawa jednak w takim przypadku zawsze będzie wymagał drogi sądowej, gdyż zakładam, że mama nie zgodzi się na taką okoliczność. Umowa oczywiście może mieć znaczenie, jednak z uwagi na ustny charakter, to Pani będzie musiała to wykazać.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 1999 r. sygn. akt III CZ 179/98

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.