• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Przed 10 laty aktem notarialnym zawarłam umowę darowizny mieszkania z moją córką, na mocy której stała się jego wyłączną właścicielką. Akt notarialny zawierał zapis takiej treści: „Zgodnie z życzeniem darującej, obdarowana ustanawia na rzecz darującej nieodpłatnie służebność dożywotnią mieszkania w przedmiotowym lokalu mieszkalnym wraz z możliwością poruszania się po całym lokalu w granicach koniecznych do wykonywania tej służebności”. Trzy lata od podpisania tego aktu moja córka zmarła, a mieszkanie odziedziczyły po niej dwie córki. Mam 90 lat i obecnie potrzebuję stałej opieki osoby trzeciej. Mam emeryturę 2100 zł i nie wystarcza mi to na pokrycie kosztów utrzymania. Czy moje wnuczki są zobowiązane według tego zapisu do opłacania czynszu, mediów, leków i wynajęcia opiekunki?
Istota służebności sprowadza się do tego, że przysługuje ona konkretnej, opisanej z imienia i nazwiska osobie, a polega na tym, że na podstawie umowy zawartej z właścicielem nieruchomości ta konkretnie opisana osoba otrzymuje prawo do korzystania z mieszkania w zakresie uzgodnionym w tejże umowie. Kodeks cywilny (K.c.) stanowi, że służebnik ma prawo zamieszkiwać określone w umowie pomieszczenia oraz może korzystać ze sprzętów i pomieszczeń wspólnych dla mieszkańców całego mieszkania – np. piwnicy, strychu czy pralni, o ile nie są przypisane do jedynie konkretnych mieszkań. Natomiast należy mieć na uwadze, że służebnik powinien dokładać się do opłat za wszystkie media, z których korzysta.
Przenosząc to na grunt Pani sprawy: ma Pani prawo dożywotnio i bezpłatnie mieszkać w mieszkaniu należącym obecnie do wnuczek. Nie ma podstaw prawnych do żądania na podstawie tegoż zapisu od wnuczek zakupów leków czy pokrycia kosztów opiekunki dla Pani jako służebnika. Natomiast wskazanie, że owa służebność daje Pani prawo do bezpłatnego mieszkania, oznacza, że nie musi Pani płacić na rzecz wnuczek jako właścicielek tegoż mieszkania żadnego czynszu. Natomiast nie oznacza to, że wnuczki mają płacić za media.
Zgodnie z art. 302 K.c. – do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne. Zgodnie zaś z art. 260 § 1 K.c. użytkownik (czyli odpowiednio służebnik) obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. Opłaty za media są zaś nakładami połączonymi ze zwykłym korzystaniem z mieszkania, a zatem w oparciu o ten przepis należy wnioskować, że za media, jakie zużył, płaci służebnik, nie właściciel mieszkania. Takie stanowisko potwierdza orzecznictwo sądowe, np. Sąd Okręgowy w Szczecinie w wyroku z 14 maja 2013 roku, sygn. akt II Ca 1238/12.
Nie brakuje jednak w doktrynie stanowisk przeciwnych, tj. takich, które opowiadają się za tym, że bezpłatne ustanowienie służebności oznacza, że także koszty mediów powinien pokrywać właściciel mieszkania. Natomiast orzecznictwo sądowe w zdecydowanej większości opowiada się za stanowiskiem pierwszym, czyli że bezpłatna służebność oznacza brak konieczności płacenia czynszu, odstępnego itp., ale już nie opłat za media, bowiem te są nakładami połączonymi ze zwykłym korzystaniem z mieszkania i winien je pokrywać służebnik. Tylko wyraźny zapis w umowie, że „właściciel pokryje także koszty mediów” lub inny, podobny, wprost odnoszący się do mediów dałby prawo domagania się od właścicieli mieszkania pokrywania także tych opłat.
Zobacz też: Służebność mieszkania a opłaty za media
Nie ma natomiast wątpliwości, że koszty leków, opieki nie leżą po stronie wnuczek na mocy służebności. Nie mają one natomiast prawa żądać czynszu. Co do mediów to mamy sporne stanowiska, ale co do zasady przyjmuje się, że nieodpłatna służebność nie dotyczy mediów, a zatem te pokrywa służebnik zgodnie ze stanem w jakim je zużył (wykorzystał). Nie ma tu znaczenia fakt braku środków przez służebnika. Ta kwestia to już kwestia prawa rodzinnego. Może Pani żądać alimentów od wnuczek, jeśli nie ma Pani w ogóle żyjących dzieci. Wnuki mają bowiem obowiązek opieki nad dziadkami tylko wówczas, gdy dzieci dziadków już nie żyją albo nie są w stanie wypełniać swoich obowiązków. Owe alimenty mogą być jednak dochodzone przed sądem, jeśli wykaże Pani, że jest w niedostatku. Stan niedostatku ma zaś miejsce wówczas, gdy dana osoba ma trudności z utrzymaniem się na minimalnym poziomie. Wówczas to musiałaby Pani wystąpić z pozwem przeciwko wnukom o alimenty na podstawie art. 133 § 2 w zw. z art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Przeczytaj też: Przepisanie domu na wnuka
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
