• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Mama posiadała tylko mieszkanie. W 2004 r. sporządziła notarialny testament, na mocy którego spadkobiercami po połowie zostaliśmy ja i siostra – jej jedyne dzieci. W tymże testamencie mama zobowiązała nas oboje do zapewnienia jej konkubentowi służebności dożywotniego zamieszkania w jej mieszkaniu. W roku 2008 mama zmieniła zdanie i darowała owo mieszkanie wnukowi (mojemu synowi) bez ustanawiania jakiejkolwiek służebności. Nie wiedzieliśmy, że we wcześniejszym testamencie zobowiązała nas do osobistej służebności na rzecz konkubenta. Mama zmarła w 2014 r. Problem wyszedł na jaw w trakcie sprawy spadkowej, która rozpoczęła się w 2016 na wniosek mojej siostry wnoszącej o zachowek od mojego syna (uzyskała go na mocy porozumienia). Po zebraniu wszystkich testamentów i darowizn okazało się, że był ten nieszczęsny testament ze służebnością dla konkubenta. Wówczas on, jako zainteresowana strona, dołączył do sprawy. Jednak po zawarciu porozumienia syna z moją siostrą sprawa została przez sąd umorzona. Konkubent niby wyraził na to zgodę, ale nic nie podpisał. Nie doszło więc do otwarcia tego testamentu i na pewno go nie przyjąłem. Tak więc jedynym niezadowolonym jest konkubent. Jego adwokat domaga się ode mnie pisemnej zgody na zamieszkanie staruszka w tym mieszkaniu, które przecież należy do mojego syna. Straszy skierowaniem sprawy do sądu. Ja nie jestem właścicielem, mama to zmieniła i nie mogę mu tego zapewnić. Błąd mamy, że tego nie odwołała. Nadmieniam, że konkubent mieszka u mnie w domku, ma 80 lat, jest ciężko chory, ale nie chce ustąpić. Jak rozwiązać problem tego zapisu ze służebnością?
Stosownie do treści art. 981 1 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Zapis windykacyjny został skonstruowany jako instytucja alternatywna w stosunku do dziedziczenia. Ustanowienie w testamencie spadkobierców nie pozwala spadkodawcy na przesądzenie o tym, jakie konkretnie przedmioty przypadną poszczególnym spadkobiercom, może on jedynie określić wielkość korzyści przypadających spadkobiercom ze spadku (wielkość udziału w całym spadku). Zapis windykacyjny natomiast pozwala testatorowi na uczynienie ściśle określonych przysporzeń na rzecz wskazanych osób, a więc następstwo prawne po osobie zmarłej zostaje ukształtowane zgodnie z wolą testatora. Zapisobierca windykacyjny otrzyma zawsze i wyłącznie przedmiot wskazany w testamencie. Tym samym instytucja zapisu windykacyjnego daje osobie fizycznej możliwość decydowania, po jej śmierci, o losach poszczególnych przedmiotów spadkowych [M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1153].
Zgodnie z § 2 powołanego przepisu przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości,
2) zbywalne prawo majątkowe,
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. (§ 2)
Obowiązek wykonania zapisu jest długiem spadkowym. Odpowiedzialność spadkobiercy jednak ograniczona jest zawsze do wartości stanu czynnego spadku (art. 1033). Odpowiedzialność zapisobiercy obciążonego dalszym zapisem ogranicza się do wartości jego własnego zapisu.
Co więcej, ograniczeniem przedmiotowego zakresu zapisu windykacyjnego i tym samym swobody testatora jest art. 9812 K.c., według którego zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia – dotyczy to chwili otwarcia spadku, a nie sporządzania zapisu.
Proszę odpisać pismo o tej treści. W dniu śmierci przedmiot – lokal – obciążony zapisem o służebności nie stanowił już majątku spadkodawczyni. Nie może zostać więc wykonany.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
