• Data: 2024-09-04 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Niedawno sądownie ustanowiono mi służebność drogi koniecznej o szerokości 3 m (na tyle zgodzili się właściciele nieruchomości, przez którą ona przebiega). Okazało się jednak, że szerokość nie jest wystarczająca. Czy można ponownie ustanowić taką służebność? Jestem również w trakcie postępowania rozgraniczeniowego prowadzonego przez urząd miasta. Czy mogę złożyć wniosek do sądu o ponownie rozgraniczenie, jeśli po zawarciu ugody okaże się, że spór nadal trwa?
Skoro wyrok sądowy zapadł i stał się prawomocny (tj. nie wniesiono apelacji w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem), to mamy powagę rzeczy osądzonej (tzw. res iudicata w prawie). Zgodnie zaś z art. 366 Kodeksu cywilnego: „Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami”.
Niemniej SO w Gdańsku w wyroku z 9 czerwca 2017 r., sygn. akt III Ca 413/17, wskazał: „W sytuacji, gdy ustalona umownie służebność drogi koniecznej okazała się niewystarczająca dla zapewnienia właściwego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej, właścicielowi tej nieruchomości służy prawo wystąpienia z wnioskiem opartym na przepisie art. 145 § 1 k.c. o ustanowienie w trybie art. 626 k.p.c. odpowiedniej drogi koniecznej dla nieruchomości”.
Z takim samym wnioskiem można też wystąpić w sytuacji, gdy drogę konieczną ustalał sąd, a na skutek zmiany okoliczności stała się ona niewystarczająca (tak również w postanowieniu Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2002 r., sygn. akt V CKN 1002/00). Ocena, czy dostęp do drogi publicznej jest odpowiedni i czy zachodzą podstawy do ustanowienia drogi koniecznej, musi uwzględniać między innymi przeznaczenie nieruchomości i sposób jej wykorzystywania, o ile jest on zgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości.
Jeśli zatem będzie Pani w stanie wykazać zmianę okoliczności po sądowym ustanowieniu służebności, to może Pani wystąpić z nowym wnioskiem. Gdy zaś po uprawomocnieniu się wyroku nie zaszły żadne nowe okoliczności (po prostu strona błędnie zgodziła się na parametry, jakie orzekł sąd, i nie wniosła apelacji w terminie), sąd nie ustanowi ponownie służebności z uwagi na res iudicata.
Zgodnie z art. 153 Kodeksu cywilnego „Jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną”.
Jeśli zawrze Pani ugodę w trybie administracyjnym, to wniesienie sprawy do sądu spowoduje, że sąd ustalać będzie granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania, czyli z ugody, bo na nią się strony godzą.
Jak wskazuje WSA w Warszawie w wyroku z 15 stycznia 2019 r., sygn. akt IV SA/Wa 2663/18: „W razie sporu co do przebiegu linii granicznych należy dążyć zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i sądowym, do zawarcia ugody przez strony (art. 153 zd. 2 k.c. i art. 31 ust. 4 p.g.k.). Jeżeli nie jest możliwe ustalenie granic według stanu prawnego lub według stanu posiadania, a strony nie zawrą ugody, ustalenie granic należy do sądu, który czyni to, uwzględniając wszelkie okoliczności i może jednemu z właścicieli przyznać odpowiednią dopłatę pieniężną (art. 153 zd. 2 in fine k.c.). Jeżeli w postępowaniu administracyjnym nie dojdzie do zawarcia ugody i nie ma podstaw do rozgraniczenia w drodze decyzji, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje organowi prowadzącemu postępowanie, który umarza postępowanie administracyjne i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi (art. 34 ust. 1 i 2 p.g.k.). Uregulowanie to oznacza, że w takim wypadku postępowanie administracyjne ogranicza się do przygotowania wstępnego materiału dowodowego dla sądu”.
Zawarcie ugody będzie zatem oznaczało i wyznaczało ostatni spokojny stan posiadania. Może też utrudnić wykazanie, że granice gruntu stały się sporne, skoro strony zgodnie zawarły ugodę w trybie administracyjnym, czyli zażegnały spór.
Służebność drogi koniecznej dla samochodów dostawczych
Pan Jan, właściciel nieruchomości położonej w głębi osiedla, uzyskał sądowe ustanowienie służebności drogi koniecznej o szerokości 3 metrów przez sąsiednią działkę. Początkowo droga ta wystarczała, aby przejeżdżały nią samochody osobowe. Po pewnym czasie Jan rozpoczął działalność gospodarczą, wymagającą regularnych dostaw towarów dużymi samochodami dostawczymi. Okazało się, że droga o szerokości 3 metrów nie jest wystarczająca do ich bezpiecznego przejazdu. Jan złożył wniosek do sądu o ponowne ustanowienie służebności drogi koniecznej, argumentując, że zmieniły się okoliczności użytkowania nieruchomości. Sąd przychylił się do jego wniosku, uznając, że nowa sytuacja uzasadnia poszerzenie drogi.
Rozgraniczenie działek po zmianie własności
Pani Anna była właścicielką dwóch sąsiadujących ze sobą działek. Granice tych działek były ustalone na podstawie ugody zawartej wiele lat temu. Po sprzedaży jednej z działek nowy właściciel, Pan Tomasz, odkrył, że granica nie odpowiada rzeczywistemu podziałowi na mapach urzędowych i stara się o rozgraniczenie. Pani Anna nie zgadzała się z jego wnioskiem, twierdząc, że ugoda ustalała "ostatni spokojny stan posiadania". Tomasz jednak złożył wniosek do sądu, aby ustalić nową granicę, argumentując, że zmieniły się okoliczności, ponieważ pierwotna ugoda nie odzwierciedla rzeczywistego stanu prawnego i posiadania. Sąd przyznał rację Tomaszowi, uznając, że mimo wcześniejszej ugody, nowe fakty uzasadniają ponowne ustalenie granic.
Zmiana przeznaczenia nieruchomości a dostęp do drogi publicznej
Pan Piotr uzyskał sądowe ustanowienie służebności drogi koniecznej przez działkę sąsiada, pana Michała, aby móc dojeżdżać do swojej posesji. Droga miała szerokość 3 metrów, co było wystarczające do codziennego użytku. Po kilku latach Piotr postanowił otworzyć mały pensjonat na swojej posesji, co znacznie zwiększyło ruch samochodowy, w tym także autokarów turystycznych. Michał sprzeciwił się rozszerzeniu użytkowania drogi, ale Piotr wystąpił do sądu z wnioskiem o poszerzenie drogi koniecznej, argumentując, że zmieniło się przeznaczenie nieruchomości i obecna szerokość drogi nie zapewnia odpowiedniego dostępu. Sąd, uwzględniając nowe okoliczności, zdecydował o rozszerzeniu służebności drogi koniecznej, aby dostosować ją do aktualnych potrzeb nieruchomości.
Ponowne ustanowienie służebności drogi koniecznej jest możliwe, gdy zmienią się okoliczności użytkowania nieruchomości, a obecne warunki przestają być odpowiednie. W przypadku rozgraniczenia nieruchomości, zawarcie ugody administracyjnej może określać "ostatni spokojny stan posiadania", ale sąd może ponownie ustalić granice, jeśli pojawią się nowe spory lub zmieni się stan faktyczny. Każda sytuacja wymaga jednak indywidualnej oceny przez sąd na podstawie dostępnych dowodów i okoliczności sprawy.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej online lub pomocy w sporządzeniu pism sądowych? Skontaktuj się z nami, a nasi eksperci pomogą Ci znaleźć najlepsze rozwiązanie w Twojej sprawie! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku w wyroku z 9 czerwca 2017 r., sygn. akt III Ca 413/17
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2002 r., sygn. akt V CKN 1002/00
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w wyroku z 15 stycznia 2019 r., sygn. akt IV SA/Wa 2663/18
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
