• Autor: Katarzyna Siwiec
Mój syn 3 lata temu wykupił mieszkanie komunalne babci na siebie (za pieniądze babci). W księdze wieczystej umieszczono zapis o dożywociu dla babci. Później jednak syn popadł w długi i mieszkanie sprzedano na licytacji. Nowy nabywca nakazał babci wyprowadzkę – jego zdaniem służebność utraciła moc. Czy faktycznie babcia nie może już zajmować mieszkania?
Odpowiadając na Pana pytanie, wyjaśnię, że kwestie związane z wygaśnięciem praw rzeczowych na nieruchomościach, które zostały sprzedane w ramach licytacji komorniczej, reguluje art. 1000 Kodeksu postępowania cywilnego, który to przepis poniżej w całości Panu przytaczam:
„Art. 1000. § 1. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji.
§ 2. Pozostają w mocy bez potrącenia ich wartości z ceny nabycia:
1) prawa ciążące na nieruchomości z mocy ustawy;
2) (uchylony);
3) służebność drogi koniecznej oraz służebność ustanowiona w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budowli lub innego urządzenia;
4) służebność przesyłu.
§ 3. Pozostają również w mocy ujawnione przez wpis w księdze wieczystej lub złożenie dokumentu do zbioru albo nieujawnione w ten sposób, lecz zgłoszone najpóźniej na trzy dni przed terminem licytacji, użytkowanie, służebności i prawa dożywotnika, jeżeli przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami lub jeżeli nieruchomość nie jest hipotekami obciążona albo jeżeli wartość użytkowania, służebności i praw dożywotnika znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia. Jednakże w wypadku ostatnim wartość tych praw będzie zaliczona na cenę nabycia.
§ 4. Przepisu § 1 nie stosuje się w odniesieniu do ciążących na nieruchomości spółdzielczych lokatorskich i własnościowych praw do lokalu. Prawa te, z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, przekształcają się odpowiednio w prawo najmu, w prawo odrębnej własności do lokalu albo we własność domu jednorodzinnego”.
Tal więc rzeczywiście przepis ten statuuje generalną zasadę, że nieruchomość jest przejmowana przez nabywcę bez obciążeń (tak też np. wyrok SN z dnia 15 czerwca 2007 r., sygn. akt II CSK 97/07).
Pan wspomina o użytkowaniu i dożywociu, dlatego też zgodnie z ust. 3 cytowanego przepisu pod warunkiem, że są one ujawnione w księdze wieczystej lub zbiorze dokumentów, a jeśli nie były tak ujawnione, to muszą być zgłoszone na trzy dni przed terminem licytacji, pozostają w mocy, jeśli dodatkowo jest spełniony któryś z warunków, tj. albo przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami – dotyczy to praw wpisanych do księgi wieczystej lub złożonych do zbioru dokumentów (zgodnie z art. 12 ust. 1 „o pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu”) – wartości tych praw nie zalicza się wówczas na cenę nabycia, albo nieruchomość nie jest obciążona hipotekami; również w tej sytuacji wartości tych praw nie zalicza się na cenę nabycia albo wartość użytkowania, służebności i prawa dożywotnika znajdują pełne pokrycie w cenie nabycia, przy uwzględnieniu wszystkich należności, którym zgodnie z art. 1025 przysługuje pierwszeństwo przy podziale, wartość tych praw musi znaleźć pełne pokrycie, w przypadku częściowego tylko pokrycia w cenie nabycia prawa te wygasają, a w ich miejsce powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia.
Tak więc osoby uprawnione z tytułu użytkowania, służebności oraz z tytułu dożywocia mogą uzyskać ekwiwalent swoich praw, uczestnicząc w planie podziału w wypadku, gdy nie przysługuje im pierwszeństwo wynikające z wpisu, o czym stanowi art. 12 ustawy o księdze wieczystej i hipotekach. W przeciwnej sytuacji, tj. w razie przysługiwania pierwszeństwa przed hipotekami albo braku obciążenia hipotecznego, a także w razie pełnego pokrycia wartości tych praw w cenie, prawa obciążające utrzymują się mimo przejścia własności na nabywcę.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Siwiec
Radca prawny, absolwentka wydziału prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 17 lat pracująca w zawodzie prawnika i udzielająca porad prawnych, od 2010 roku prowadzi własną kancelarię. Specjalizuje się w obsłudze prawnej zarówno przedsiębiorców z różnych branż, jak i osób fizycznych.
Zapytaj prawnika
