• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Chcielibyśmy, aby spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przekazane było w formie darowizny. Aby zagwarantować jednemu z darczyńców prawo do zamieszkania w lokalu aż do śmierci, czy można zastosować służebność osobistą? Kto wycenia nieruchomość, czy wystarczy wpisać orientacyjną wartość rynkową mieszkania?
Art. 1716 ust. 1 u.s.m. stanowi, że wynajmowanie lub oddawanie w bezpłatne używanie przez członka albo osobę niebędącą członkiem spółdzielni, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, całego lub części lokalu wymaga zgody spółdzielni, jeżeli jest to związane ze zmianą sposobu korzystania z lokalu lub przeznaczenia lokalu bądź jego części. Kontrolą są ponadto objęte zmiany mające wpływ na wysokość opłat na rzecz spółdzielni.
Przepis ten potwierdza kolizje związane z udostępnianiem własnościowego lokalu spółdzielczego osobom trzecim, wyznacza granice uprawnień dysponenta tego lokalu oraz określa sposób zabezpieczenia interesów właściciela nieruchomości.
Nie jest możliwe ustanowienie służebności na ograniczonym prawie rzeczowym. Mieszkania spółdzielcze nie mają statusu nieruchomości. Są jedynie „prawem”.
Owszem, można to prawo sprzedać (biorąc cenę podobną jak przy mieszkaniu hipotecznym), darować, zapisać w testamencie. Nie można ustanowić służebności np. zamieszkiwania na rzecz jakiejś osoby.
Należałoby najpierw wyodrębnić własność lokalu, założyć księgę wieczystą, a potem ustanowić służebność.
Wartość darowizny wpisuje się orientacyjnie – według przybliżonej wartości rynkowej.
Pan Jan i córka Anna
Pan Jan, emeryt, posiada spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania. Chce przekazać je w darowiźnie swojej córce Annie, ale jednocześnie chce mieć pewność, że do końca życia będzie mógł w nim mieszkać. Zasięga porady prawnej i dowiaduje się, że nie może ustanowić służebności osobistej na tym prawie. Doradza mu się przekształcenie prawa w odrębną własność, założenie księgi wieczystej, a następnie ustanowienie służebności na rzecz Pana Jana. Dopiero po tych formalnościach Anna może otrzymać mieszkanie w darowiźnie z zagwarantowanym prawem dożywotniego zamieszkiwania dla ojca. Ten przykład pokazuje, że chęć zabezpieczenia dożywotniego mieszkania bliskiej osoby wymaga przekształcenia formy prawnej lokalu.
Małżeństwo emerytów, Maria i Stanisław
Maria i Stanisław są małżeństwem i wspólnie posiadają spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania. Chcą przepisać je na wnuka, ale obawiają się utraty dachu nad głową. Słyszą o możliwości ustanowienia służebności. Po konsultacji z prawnikiem dowiadują się, że w ich sytuacji, dopóki mieszkanie ma status spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, ustanowienie służebności jest niemożliwe. Musieliby najpierw dokonać przekształcenia prawa w odrębną własność, co wiąże się z dodatkowymi formalnościami i kosztami. Ten przykład uwypukla problem, z którym spotykają się osoby chcące zabezpieczyć swoje prawa do mieszkania w kontekście dziedziczenia.
Pani Elżbieta i jej syn Tomasz
Pani Elżbieta chce podarować synowi Tomaszowi swoje spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania. Tomasz zgadza się na opiekę nad matką i chce jej zapewnić dożywotnie mieszkanie. Oboje udają się do notariusza, aby sporządzić akt darowizny. Notariusz informuje ich, że nie można ustanowić służebności na spółdzielczym prawie do lokalu. W akcie darowizny można jedynie zawrzeć zapis o nieodpłatnym użyczeniu lokalu matce, co jednak nie daje jej tak silnej ochrony prawnej jak służebność. Doradza im się przekształcenie prawa w odrębną własność, co pozwoli na ustanowienie służebności i pełne zabezpieczenie interesów Pani Elżbiety. Ten przykład pokazuje, że alternatywne rozwiązania, takie jak użyczenie, nie dają takiej samej pewności prawnej jak służebność i podkreśla konieczność przekształcenia prawa własności.
Ustanowienie służebności osobistej na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego jest prawnie niemożliwe. Wynika to z faktu, że służebność jest prawem rzeczowym, które można ustanowić jedynie na nieruchomości, a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem ograniczonym, a nie prawem własności nieruchomości. Osoby chcące zabezpieczyć dożywotnie prawo do zamieszkania w lokalu, który ma status spółdzielczego własnościowego prawa, muszą najpierw dokonać przekształcenia tego prawa w odrębną własność i założyć księgę wieczystą dla lokalu. Dopiero wtedy możliwe jest ustanowienie służebności osobistej. Wartość darowizny określa się orientacyjnie, na podstawie wartości rynkowej, ale kluczowe jest uregulowanie kwestii prawnych związanych z formą własności lokalu przed podjęciem działań związanych ze służebnością. Alternatywne rozwiązania, takie jak umowy użyczenia, nie dają tak silnej ochrony prawnej jak służebność.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online, dostosowane do Twoich indywidualnych potrzeb. Zapewniamy profesjonalną pomoc prawną w różnych dziedzinach prawa, w tym m.in. w prawie cywilnym, rodzinnym, spadkowym, pracy, gospodarczym i administracyjnym. Gwarantujemy poufność i rzetelność świadczonych usług, a także indywidualne podejście do każdej sprawy. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową poradę prawną bez wychodzenia z domu.
1. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych - Dz.U. 2001 nr 4 poz. 27
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika