• Autor: Michał Berliński
Od 9 lat jestem właścicielem nieruchomości o pow. 1500 m2 zabudowanej domem jednorodzinnym. Na mojej działce, w odległości 25 m od domu stoi słup elektryczny, od którego odchodzi w ziemi kabel energetyczny zasilający mój dom. Również od tego słupa są poprowadzone (nad moją działką) napowietrzne przewody elektryczne zasilające dom sąsiada oraz skierowane na sąsiednią działkę rolną, którą przecina napowietrzna linia wysokiego napięcia. Czy mam prawo wystąpić do spółki energetycznej o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu na te dwie linie elektryczne? Czy mogę żądać wynagrodzenia wstecz za 9 lat za bezumowne przesyłanie energii elektrycznej przez mój teren? Spodziewam się, że spółka nie zgodzi się na moje propozycje, wobec tego jakie mam szanse wygrania tej sprawy w sądzie?
Na samym początku warto wskazać, że obecnie problem, o którym Pan wspomina, dotyczy wielu właścicieli nieruchomości. Zawdzięczać to możemy głównie boomowi inwestycyjnemu i zwiększeniu świadomości prawnej obywateli oraz innym jeszcze aspektom tego zagadnienia. Niegdyś prawie nikt nie przejmował się faktem, iż przez jego nieruchomość przebiega linia energetyczna, rura wodociągowa czy gazowa, bądź na jego działce stoi słup energetyczny. Dziś świadomość prawna jest dużo większa. Kupując działkę, możemy zweryfikować jej stan zarówno prawny, jak i fizyczny. To, czy pod ziemią nie kryją się jakieś przewody, rury, można sprawdzić w zakładzie uzgodnień dokumentacji działającym przy starostwie lub w zakładach, do których należą sieci uzbrojenia. Jeśli nabył Pan grunt, może się Pan ubiegać o:
Nie wiem, czy Pan sprawdzał pod tym kątem księgę wieczystą nieruchomość – proszę ewentualnie to zrobić – czyli ustalić, czy są w niej jakieś wpisy dotyczące służebności ustanowionej na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego. Na ten moment możemy jedynie domniemywać, iż taka służebność nie istnieje, gdyż niestety brak jest ustawowego obowiązku ujawniania służebności w księgach wieczystych –czynione jest to na wniosek. Z opisu jednak wnioskuję, że Pan nie wyrażał zgody na ustanowienie żadnych służebności. Przyjmując, że służebność nie została nigdy ustanowiona, ma Pan teoretycznie prawo wezwać zakład do zmiany przebiegu linii i (lub) usytuowania słupa, likwidacji tych urządzeń bądź do stosownego wynagrodzenia.
Niestety zakłady, do których należą niechciane urządzenia, nie są zwykle zainteresowane przebudową lub próbują obciążyć jej kosztami właściciela gruntu. Wówczas można dochodzić swoich praw przed sądem. Koniecznie jednak przed skierowaniem sprawy na drogę sądową należy wystąpić do właściciela linii elektrycznej z formalnym wnioskiem o jej przeniesienie.
Właściciel instalacji może odmówić Panu zmiany przebiegu, gdyż uzna, że nabył służebność poprzez zasiedzenie. Odnosząc się do zagadnienia związanego z możliwością korzystania z gruntu przez przedsiębiorstwo energetyczne, należy ustalić, czy wskazane przedsiębiorstwo posiada do tego tytuł prawny. Istnieje możliwość, iż nieruchomość, przez którą przebiega linia elektryczna, mogła być na ten cel wywłaszczona wskutek decyzji administracyjnej wydanej na mocy nieobowiązującej już dzisiaj ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Inną opcją jest wspomniane wyżej zasiedzenie. Jeśli przedsiębiorca posiada taki tytuł, to sprawa nie jest już tak prosta i oczywista, i w takiej sytuacji jak najbardziej to Pan może być obciążony kosztami zmiany przebiegu linii, a zarazem utraci Pan prawo do zgłaszania roszczeń.
Jeśli zaś chodzi o samo przesunięcie słupa albo linii w inne miejsce – jeśli właściciel tych urządzeń posiada ową służebność, która została ustanowiona, jednak nie ujawniono jej w księdze wieczystej, sąd raczej nie nakaże zakładowi przesunięcia na swój koszt ani tym bardziej usunięcia urządzeń. Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 731) o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw znowelizowała Kodeks cywilny i wprowadziła nowe ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przesyłu. Powyższa nowelizacja miała na celu nadanie zakładom energetycznym, gazowym i innym większych uprawnień, które niestety zmniejszyły uprawnienia właścicieli gruntów.
Jeśli zaś przedsiębiorca zajmuje Pana grunt bez tytułu prawnego – może Pan żądać bezzwłocznego usunięcia tych instalacji zgodnie z art. 222 Kodeksu cywilnego (K.c.) – właściciel rzeczy może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą, zaś przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Tego rodzaju roszczenia należy jednak wysuwać po ustaleniu, że ich właściciel korzysta z Pana działki bezprawnie.
Powyższy przepis prawa pozwala Panu na usunięcie słupa i linii ze swojej działki, co powinno zostać poprzedzone poprzez zgłoszenie takiego żądania do naruszyciela bezpośrednio (tj. do właściciela – energetyki), zaś w przypadku odmowy – poprzez wytoczenie odpowiedniego powództwa.
Można spróbować również od razu przerwać bieg zasiedzenia – przerwanie biegu może nastąpić tylko wtedy, gdy zasiedzenie jeszcze nie nastąpiło. Jako klasyczny przykład takiego działania można określić skargę negatoryjną, czyli powództwo o usunięcie urządzeń z nieruchomości albo ich przebudowę w jej obrębie. Skutek w postaci przerwania biegu zasiedzenia służebności wywoła także wniosek o jej ustanowienie. Bieg zasiedzenia przerwie także powództwo o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości (o tym orzeczenie SN V CSK 239/09). Warto zapamiętać, że ten sam skutek co pozew będzie miał wniosek o zawezwanie do próby ugodowej.
Podsumowując: oprócz żądań opisanych powyżej, może Pan, a w zasadzie powinien zażądać, od przedsiębiorcy uregulowania prawnego stosunku służebności. Przede wszystkim trzeba uregulować stosunki zaległe. W tym zakresie można zwrócić się do właściciela urządzeń z wnioskiem o zapłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania za czas, w którym to Pan jest właścicielem gruntu. Ogólnie należności można dochodzić z ostatnich 10 lat, gdyż po takim okresie owo roszczenie się przedawnia.
Zasiedzenie następuje po upływie 30 lat w złej wierze oraz 20 lat w dobrej wierze. Nie podaje Pan, od kiedy instalacje elektryczne znajdują się na tej działce. Jeśli są tam dłużej niż 30 lat, to raczej jest Pan na pozycji przegranej. Chyba że w międzyczasie przebieg ich przez działkę był zmieniany. Proszę jednak pamiętać, że gdy przedsiębiorstwo przesyłowe przed sądem lub przed Panem podniesie zarzut przedawnienia, może okazać się, że usunięcie tych urządzeń lub zmiana ich przebiegu będzie możliwe tylko na Pana koszt, a zapłata wynagrodzenia okaże się niemożliwa.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Michał Berliński
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w Lublinie. Studia ukończył w 2015 roku obroną pracy magisterskiej w Katedrze Prawa Pracy o temacie „Zakaz konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku pracy”. Podczas studiów praktykował w kancelariach adwokackich i radcowskich oraz w prokuraturze, udzielał również porad prawnych w Uniwersyteckiej Poradni Prawnej głównie z zakresu prawa cywilnego oraz rodzinnego. Ukończył aplikację komorniczą w Izbie Komorniczej przy Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. W 2018 roku uzyskał pozytywny wynik z egzaminu komorniczego i został powołany na stanowisko asesora komorniczego przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Nieprzerwanie od 2015 roku pracuje jako asystent komornika, aplikant, asesor komorniczy i kierownik kancelarii. Aktualnie prowadzi własną kancelarię komorniczą, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Radomiu. Specjalizuje się głównie w prawie cywilnym, rodzinnym, postępowaniu cywilnym oraz egzekucyjnym. Interesuje się również prawem pracy, nieruchomości i ich obrotem, a także prawem nowych technologii i rynkiem e-commerce.
Zapytaj prawnika
