Odszkodowanie za zajęcie działek pod budowę drogi

Bez analizy dokumentacji mogę odpowiedzieć na podstawie ogólnych przepisów prawnych.

Chodzi o grunt zajęty pod drogę. Zdarzeniem rodzącym obowiązek odszkodowawczy, o którym mowa w art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz .U. Nr 133 poz. 872; dalej jako) jest władanie gruntem zajętym pod drogę publiczną. Zgodnie z ust. 1–2 art. 73 ustawy „nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie stanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem. Odszkodowanie to wypłaca gmina – w odniesieniu do dróg będących w dniu 31 grudnia 1998 r. drogami gminnymi, lub Skarb Państwa - w odniesieniu do pozostałych dróg”.

Według ust. 4–5 art. 73, w aktualnie obowiązującym brzmieniu, przedmiotowe odszkodowanie jest ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek właściciela nieruchomości złożony w okresie od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2005 r. Po upływie tego okresu roszczenie wygasa. Podstawę do ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość nieruchomości według stanu z dnia wejścia w życie ustawy, przy czym nie uwzględnia się wzrostu wartości nieruchomości spowodowanego trwałymi nakładami poczynionymi po utracie przez osobę uprawnioną prawa do władania gruntem.

Przed szczegółowym omówieniem zasad wypłaty odszkodowania należy jednak wyjaśnić, jakie nieruchomości odpowiadają warunkom, o których mowa w art. 73 ust. 1 ustawy. Powołany przepis określa normatywne przesłanki, których łączne wystąpienie powoduje, że grunty niestanowiące własności Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego stały się z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 r. ich własnością. Przesłanki te to:

• władanie w dniu 31 grudnia 1998 r. przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego gruntami zajętymi pod drogi publiczne,
• brak tytułu własności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego do przedmiotowego gruntu.

Przepisy ustawy ani w art. 73, ani w żadnym innym przepisie nie zawierają wyjaśnienia pojęcia drogi publicznej. Pojęcie to należy zinterpretować w oparciu o przepisy ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (j.t. Dz. U. 2007 r. Nr 19 poz. 115). Definicję drogi publicznej zawiera art. 1 tej ustawy. W rozumieniu tego przepisu za drogę publiczną może być uważana droga spełniająca dwa wymienione w tej normie warunki. Po pierwsze musi to być droga zaliczona na podstawie ustawy o drogach publicznych do jednej z kategorii dróg. Po drugie zaś z drogi tej może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w ustawie lub innych przepisach szczególnych. Zaliczenie do kategorii dróg krajowych następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw transportu, przedłożony w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw administracji publicznej, spraw wewnętrznych oraz obrony narodowej po zasięgnięciu opinii właściwych sejmików województw.

Zaliczenie określonej drogi do kategorii dróg gminnych, powiatowych lub wojewódzkich następuje w drodze uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, po zasięgnięciu opinii – mówiąc ogólnie – zainteresowanych przebiegiem drogi organów administracji (szczegółowe regulacje zawarte zostały w art. 6–7 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych). Drogi natomiast niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, a więc niemające charakteru drogi publicznej w rozumieniu ustawy z 21 marca 1985 r., drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe są drogami wewnętrznymi (art. 8 ust. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych). Nie każda zatem droga spełniająca funkcję ciągu komunikacyjnego może być uznana za drogę publiczną. By zyskała taki status, musi zostać zaliczona w trybie przewidzianym ustawą o drogach publicznych do jednej z kategorii dróg wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 1–4 tej ustawy i jednocześnie spełniać warunek możliwości powszechnego korzystania z niej. Zatem zawarte w art. 73 ust. 1 sformułowanie „nieruchomości zajęte pod drogi publiczne” oznacza nieruchomości, na których urządzono drogę, którą następnie zaliczono do odpowiedniej kategorii dróg publicznych.

Należy podkreślić, iż dla zastosowania powołanego przepisu okoliczności, że nieruchomość w dniu 31 grudnia 1998 r. i wcześniej była we władaniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, że w planach zagospodarowania przestrzennego przeznaczona została na drogę, że wedle ewidencji gruntów i faktycznie wykorzystywana jest jako droga, nie wystarczają do nabycia własności przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na mocy art. 73 ust. 1, jeżeli nieruchomość nie jest zajęta pod drogę publiczną, na mocy odpowiedniego aktu normatywnego.

Skarb Państwa nabywa własność nieruchomości, na podstawie art. 73 ust. 1, gdyby nieruchomość zajęta była pod drogę krajową, tj. zaliczona do kategorii dróg krajowych w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Nabycie własności nieruchomości przez odpowiednią jednostkę samorządu terytorialnego następuje, jeżeli nastąpiło zajęcie nieruchomości przez drogę zaliczoną do dróg wojewódzkich, powiatowych lub gminnych, na podstawie (odpowiednio do statusu drogi) uchwały sejmiku województwa, uchwały rady powiatu lub uchwały rady gminy. Jeżeli nie zapadły odpowiednie uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, brak podstaw do uznania nawet istniejącej faktycznie drogi, za drogę publiczną. Jeżeli zaś istniejąca droga nie jest drogą publiczną, to do nieruchomości pod nią zajętej nie może mieć zastosowania art. 73 ust. 1.

Jak widać z powołanych przepisów, dochodzenie odszkodowania za nieruchomość zajętą pod drogę publiczną jest możliwe dopiero po wyczerpaniu trybu postępowania administracyjnego w przedmiocie wydania decyzji wojewody, potwierdzającej spełnienie się przesłanek z art. 73 ust. 1 i nabycie własności przez właściwy podmiot publicznoprawny. Decyzja ta ma, co prawda, charakter deklaratoryjny, ale może być negatywna, jeżeli wojewoda stwierdzi brak przesłanek, o których mowa w powołanym przepisie. Pewne wątpliwości mogą się w tym miejscu wiązać z ustaleniem organu rozpoznającego sprawę w II instancji. W uchwale 7 sędziów z dnia 20 maja 2002 r. (sygn. akt OPS 1/02, ONSA z 2003 r., z. 1, poz. 3) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż organem właściwym do rozpoznania odwołania od decyzji wojewody, wydanej na podstawie art. 73 ust. 1 i 3, o stwierdzeniu nabycia z mocy prawa przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego nieruchomości zajętej pod drogę publiczną jest – stosownie do przepisów art. 127 § 2 w związku z art. 5 § 2 pkt 4, art. 17 pkt 2 i art. 20 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 9a ust. 1 pkt 7 i art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (j.t. Dz. U. 2007 r. Nr 65, poz. 437) i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. jedn. Dz. U. 2004 r. Nr 261 poz. 2603) – Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

W doktrynie wyrażono jednak pogląd, iż treść przepisu art. 73 ustawy wyłącza stosowania innych norm prawnych stanowiących podstawę do wynagrodzenia nie za odjęcie własności, lecz za fakt pozbawienia właściciela nieruchomości korzystania z niej w granicach art. 140 Kodeksu cywilnego (pozbawienie posiadania i korzystania z wyłączeniem innych osób), czyli za tzw. bezumowne korzystanie. Właścicielowi bezprawnie pozbawionemu posiadania nieruchomości (zajętej chociażby pod drogę wewnętrzną, a nie drogę publiczną) przysługuje roszczenie o jej wydanie, roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z niej oraz wynagrodzenie za odpłatne zbycie prawa własności przysługujące do tej nieruchomości. Wystarczy zatem, że w odniesieniu do danej nieruchomości zapadnie ostatecznie negatywna decyzja wojewody w przedmiocie zastosowania art. 73 ustawy, a wtedy właściciel nieruchomości nie utraci omawianych roszczeń i uprawnień (M. Wolanin, Glosa do wyroku SN z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 601/00, OSP 2002 nr 7–8, poz. 106).

Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1 i 2, będzie ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek właściciela nieruchomości złożony w okresie od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2005 r. Po upływie tego okresu roszczenie wygasa. Podstawę do ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość nieruchomości według stanu z dnia wejścia w życie ustawy, przy czym nie uwzględnia się wzrostu wartości nieruchomości spowodowanego trwałymi nakładami poczynionymi po utracie przez osobę uprawnioną prawa do władania gruntem.

W ten sposób ustalono odszkodowanie za zajęty grunt.

Art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. 1998 r. Nr 133 poz. 872 ze zm.) – przewidujący odszkodowanie dla właścicieli nieruchomości zajętych pod drogi publiczne, które stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego – nie wyłącza roszczenia tych osób o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Termin przedawnienia roszczenia o bezumowne korzystanie z gruntu wynosi 10 lat.

Roszczenie o bezumowne korzystanie z gruntu zostało – jak mniemam – złożone w 2008 roku. 10 lat wstecz to 1998 rok. Odszkodowanie więc za okres wcześniejszy jest przedawnione, co wynika z przepisów Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 Kodeksu cywilnego podstawowym terminem przedawnienia jest termin 10-letni. Od powyższego terminu istnieje szereg wyjątków. Wyjątki te zostały określone już w art. 118 Kodeksu cywilnego, jak również w szeregu przepisów szczególnych. Tak więc zasadą jest, iż roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu w okresie 10 lat, chyba że przepisy prawa ustalają odmienny termin przedawnienia danego roszczenia majątkowego

Na koniec 1998 roku grunt przeszedł na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Więc za okres po tej dacie – odszkodowanie się nie należy.

Sprawę należałoby założyć w sądzie cywilnym – z powództwa cywilnego. 

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.