• Data: 2024-08-21 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Zamierzam w testamencie nakazać utworzenie specjalnego funduszu stypendialnego lub funduszu nagród (jeszcze nie istnieje), z którego wyznaczony spadkobierca, powinowaty (brak własnych dzieci) powinien za osiągnięcia naukowo-badawcze z zakresu zainteresowań testatora przydzielać stypendia lub nagrody. Sprawa dotyczy specjalności naukowej testatora lub pokrewnych specjalności, które określę. Jak wykazać w testamencie służebność wyznaczonego spadkobiercy, aby utworzył fundusz z pozostawianych wartości materialnych i niematerialnych testatora, z którego on przy udziale przedstawiciela uczelni lub placówki naukowej przyzna środki dla wytypowanej osoby (student, doktorant), a jak będzie zasługiwać? Jak napisać taki testament?
Zacznijmy od tego, że może Pan sporządzić zarówno testament na piśmie, jak i przed notariuszem, przy czym w tak ważnej sprawie i tak nietuzinkowej zalecam zadbać o formę aktu notarialnego, jego moc dowodowa będzie bowiem nieporównywalnie większa niż zwykła forma pisemna. Nie będzie też problemu z jego odnalezieniem po śmierci. Natomiast forma pisemna, jeśli napisze Pan wszystko odręczenie, opatrzy datą i własnoręcznym podpisem też będzie prawidłowa i ważna.
Nadto, proszę pamiętać, że zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.
Art. 968 w swym paragrafie 1 wskazuje, że spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły). W Pana przypadku skorzystanie z zapisu nie jest możliwe, bowiem na dzień sporządzania testamentu nie jest Pan w stanie wskazać, na czyją rzecz mają być wypłacane stypendia / przyznawane nagrody, ustawa zaś wymaga wskazania oznaczonej osoby.
Natomiast art. 982 Kodeksu cywilnego stanowi, że spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). Owe nakazanie spadkobiercy testamentowemu utworzenia specjalnego funduszu stypendialnego lub funduszu nagród, z którego spadkobierca powinien za osiągnięcia naukowo-badawcze z zakresu zainteresowań spadkodawcy przydzielać stypendia lub nagrody, spełnia kryteria do uznania za polecenie, które można zapisać w testamencie.
Art. 985 Kodeksu cywilnego wskazuje, że wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.
Jeśli zatem obawia się Pan, że spadkobierca, na którego nałoży Pan ww. polecenie w testamencie, nie wykona go, warto powołać wykonawcę testamentu, który będzie władny żądać wykonania polecenia. Art. 986 § 1 Kodeksu cywilnego wskazuje, że spadkodawca może w testamencie powołać wykonawcę lub wykonawców testamentu. Spadkodawca może powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub nawet tylko oznaczonym składnikiem spadku.
Generalnie więc nie może Pan w testamencie zapisać majątku na rzecz spadkobiercy pod warunkiem, że utworzy fundusz. Może Pan natomiast zapisać konkretne składniki majątku, komu chce, zaś na jednego z nich nałożyć polecenie utworzenia funduszu, opisując, z jakich składników ma to nastąpić i jak ma ów fundusz działać, a nadto ustanowić wykonawcę testamentu, który zadba o spełnienie polecenia.
Zgodnie z wyrokiem SA w Lublinie z 25 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 300/17: „W odróżnieniu od zapisu, polecenie uregulowane w art. 982 k.c. jest takim rozrządzeniem testamentowym, które nakłada na spadkobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Polecenie nie kreuje zatem stosunku zobowiązaniowego i nie stwarza roszczenia o jego realizację na drodze sadowej”. Natomiast zgodnie z postanowieniem SN z 19 kwietnia 2002 r. III CZP 19/02: ,, Zarówno gdy chodzi o polecenie przy darowiźnie, jak i przy poleceniu testamentowym, określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się”.
Musi Pan być tego świadom, decydując się na testament z poleceniem.
Natomiast może Pan w testamencie utworzyć fundację. Jeśli ustanowienie fundacji następuje w testamencie, nie musi zostać zachowana forma aktu notarialnego i jest to tak naprawdę jedyny wyjątek od zasady, że oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji musi zostać złożone w formie aktu notarialnego. Jeśli spadkodawca jako fundator ustanowi w testamencie fundację, ale nie ustali od razu jej statutu i nie upoważni do jego ustalenia żadnej osoby, zastosowanie odpowiednio znajdą właśnie cytowane wyżej przepisy Kodeksu cywilnego o poleceniu. Fundacja, która zostanie ustanowiona w testamencie, może być spadkobiercą, ale pod warunkiem, że zostanie wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu 2 lat od dnia ogłoszenia testamentu.
Profesor Jan Kowalski, wybitny naukowiec w dziedzinie fizyki kwantowej, w swoim testamencie nakazał swojemu siostrzeńcowi, aby utworzył fundusz stypendialny wspierający młodych badaczy zajmujących się nowymi technologiami kwantowymi. W testamencie dokładnie opisał, że fundusz ma być zasilany z jego oszczędności oraz z dochodów generowanych przez patenty, które zgromadził podczas swojej kariery. Fundusz ma być przyznawany raz w roku, a wybór stypendystów ma być dokonywany przez siostrzeńca we współpracy z komisją złożoną z profesorów jego alma mater.
Doktor Maria Nowak, specjalizująca się w biologii molekularnej, postanowiła, że część jej majątku po śmierci zostanie przeznaczona na fundusz nagród dla doktorantów, którzy w znaczący sposób przyczynią się do rozwoju badań nad terapiami genowymi. W testamencie wskazała, że fundusz ma być administrowany przez jej brata, który ma obowiązek współpracować z przedstawicielem renomowanego instytutu badawczego, gdzie Maria spędziła większość swojej kariery. W razie niewykonania polecenia, testament przewiduje sankcje w postaci utraty części spadku przez brata.
Inżynier Adam Wiśniewski, wynalazca w dziedzinie inżynierii środowiskowej, zobowiązał w testamencie swojego przyjaciela i jednocześnie spadkobiercę, do utworzenia fundacji wspierającej badania nad zrównoważonym rozwojem. Fundacja ta ma finansować granty badawcze i organizować konkursy na najlepsze innowacje w ochronie środowiska. Wiśniewski w testamencie szczegółowo opisał strukturę organizacyjną fundacji oraz sposób, w jaki mają być wybierani beneficjenci. Dodatkowo, wskazał w testamencie, że jego przyjaciel ma ściśle współpracować z zespołem doradców naukowych, aby zapewnić, że środki fundacji będą wykorzystywane zgodnie z jego wolą.
Testament z poleceniem utworzenia funduszu może być skutecznym narzędziem do realizacji celów naukowych i społecznych po śmierci testatora. Wymaga on jednak starannego sformułowania, aby zapewnić, że spadkobierca lub inny wyznaczony wykonawca testamentu odpowiednio wypełni postanowienia dotyczące funduszu. Warto skorzystać z porady prawnej i rozważyć powołanie wykonawcy testamentu, aby zwiększyć szanse na skuteczne wdrożenie tych zapisów.
Skorzystaj z naszych usług prawnych online, aby szybko i profesjonalnie sporządzić testament, uzyskać porady prawne oraz przygotować wszelkie niezbędne pisma, dostosowane do Twoich indywidualnych potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Administracyjnego w Lublinie z 25 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 300/17
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r. III CZP 19/02
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
