• Autor: Marek Gola
Od 2000 r. jestem właścicielem nieruchomości, na której od strony ulicy stoją dwa słupy oświetleniowe, uliczne, a w ziemi biegnie linia energetyczna. W związku z tym chcę ustanowić służebność przesyłu za wynagrodzeniem oraz zażądać odszkodowania za bezumowne korzystanie z mojej nieruchomości. Proszę więc o przedstawienie możliwości prawnych uregulowania służebności przesyłu.
Na zadane przez Pana pytanie prawne należy udzielić odpowiedzi twierdzącej, może Pan starać się o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego, którym w tym wypadku będzie odpowiednio zakład energetyczny, a którego urządzenia przebiegają przez Pana nieruchomość.
W pierwszej kolejności należy wystąpić w przedmiotowej sprawie do przedsiębiorstwa przesyłowego z ofertą zawarcia umowy o ustanowieniu służebności przesyłu. W związku z czym linia przesyłowa przebiegająca przez nieruchomość zostałaby usankcjonowana poprzez stosowną umowę, natomiast przedsiębiorstwa winny opłacać odpowiednie, ustalone przez strony wynagrodzenie.
Można takim pismem objąć również żądanie zapłaty stosownego odszkodowania za poprzedzający zawarcie umowy okres bezumownego korzystania z Pana nieruchomości.
Zobacz też: Odszkodowanie za służebność przesyłu energii elektrycznej
Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowi równowartość miesięcznego czynszu pomnożonego przez ilość miesięcy, za które chce Pan żądać odszkodowania, jednak nie dalej niż za okres 10 lat, w związku z przedawnieniem roszczenia.
Podstawę powyższego znajdziemy w art. 305(1) K.c., który stanowi, iż: Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Natomiast urządzeniami, o których mowa w art. 49 § 1 K.c. będą urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.
Linia przesyłowa energii elektrycznej, per analogiam słupy oświetleniowe uliczne stanowią urządzenie służące do przesyłu energii elektrycznej, nie należą do części składowych nieruchomości i wchodzą w skład poszczególnych przedsiębiorstw przesyłowych.
Tym samym w niniejszym przypadku zostały spełnione wszelkie przesłanki do żądania przez Pana ustanowienia służebności za odpowiednim wynagrodzeniem.
Jednakże jeżeli brak będzie zgody którejkolwiek ze stron na zawarcie powyższej umowy, każda ze stron może żądać ustanowienia przez sąd służebności za odpowiednim wynagrodzeniem. Stanowi o tym art. 305(2) § 1 i 2 K.c.:
„§ 1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem”.
§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu”.
Zatem może się Pan zwrócić również do sądu z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem, równocześnie żądając odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.
Pewnym zagrożeniem dla Pana roszczenia może być instytucja zasiedzenia służebności, istnieje taka możliwość na mocy art. 292 K.c., który stanowi: „Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio”.
W przedmiotowej sprawie takie zasiedzenie byłoby możliwe w sytuacji, gdyby korzystanie z urządzenia (linii) trwało nieprzerwanie przez 30 lat, w związku z wybudowaniem linii bez zgody właściciela. W chwili budowy przedsiębiorstwo przesyłowe było w złej wierze, co powoduje wydłużenie terminu potrzebnego do zasiedzenia do lat 30.
Linie przesyłowe zgodnie z aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego są trwałymi i widocznymi urządzeniami [por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r. I CSK 157/11). Dla nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu (art. 292 K.c. w zw. z art. 3054 K.c.) nie jest niezbędne, by widoczne elementy trwałego urządzenia, będącego przedmiotem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego, znajdowały się na nieruchomości, którą obciążać ma ta służebność].
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 października 2006 r., sygn. akt II CSK 119/06.
Ewentualne stwierdzenie zasiedzenia polegałoby właśnie na powstaniu służebności przesyłu z mocy prawa. Taka służebność powoduje, iż przedsiębiorstwo przesyłowe jest uprawnione do korzystania z przedmiotowej linii z mocy samego prawa, oczywiście po stwierdzeniu powyższego postanowieniem sądu.
Oczywiście również w tej sytuacji będzie przysługiwać Panu wynagrodzenie za korzystanie ze służebności, a za okres wcześniejsze, tzn. przed ustanowieniem ewentualnej służebności – odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości.
Nadto jak wskazałem wyżej, na dzień dzisiejszy również przysługuje Panu takie odszkodowanie, natomiast w jakiej wysokości, to już zależy od okoliczności faktycznych, a przede wszystkim od rodzaju nieruchomości, na której owe urządzenia się znajdują, stosownie do wartości nieruchomości.
Proszę również mieć na uwadze, iż ustanowiona służebność powinna w możliwie najmniejszym stopniu stanowić uciążliwość dla nieruchomości obciążonej. Zatem możliwe jest również po jej ustanowieniu wystąpienie na drogę postępowania sądowego w celu zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności. Realizacji tej zasady służy art. 291 K.c., który dotyczy zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności gruntowej z ważnej potrzeby gospodarczej po stronie nieruchomości obciążonej, na żądanie jej właściciela. Powyższa norma prawna poprzez treść art. 305(4) K.c., ma także odpowiednie zastosowanie do służebności przesyłu.
Art. 291 K.c. stanowi: „Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
Takie roszczenie jest dopuszczalne dopiero, gdy służebność powstała w drodze czynności prawnej lub w wyniku orzeczenia (postanowienia) sądu.
Art. 305(4) K.c. stanowi, iż: „Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych”.
Należy również pamiętać, iż nawet gdyby sąd na mocy wyroku ustanowił służebność, lub też stwierdził, iż została ona zasiedziana, to w takiej sytuacji należy się wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości za ustanowienie służebności na jego nieruchomości.
Należy zwrócić uwagę, że od momentu ustanowienia służebności wyłączona będzie możliwość dochodzenia odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, natomiast będzie należne wynagrodzenie za ustanowienie na Pana nieruchomości służebność.
Reasumując, może Pan podejmować wobec przedsiębiorstw przesyłowych – operatorów wskazane powyżej działania, oczywiście warto rozpocząć od złożenia wniosku (oferty) zawarcia stosownego porozumienia w celu ustanowienia służebności, natomiast dopiero w sytuacji niepowodzenia tego kroku będzie można zdecydować się na skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.
Od wysokości żądanej kwoty uzależnione jest także wynagrodzenie radcy prawnego lub adwokata. Wynagrodzenie określa bezpośrednio umowa łącząca klienta z adwokatem. Co do zasady stawki określone zostały w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu gdzie w § 6 wskazano, iż stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
Wartością przedmiotu sporu w Pana przypadku byłaby wysokość żądanej kwoty. Nie ulega jednak wątpliwości, iż możliwe jest ustalenie niższego wynagrodzenia. Należy jednak wskazać, iż wniesienie pozwu łączy się z obowiązkiem uiszczenia opłaty sądowej. Opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe; wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 złotych. Innymi słowy oprócz wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika wniesienie pozwu wiąże się z obowiązkiem zapłaty opłaty sądowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.
W mojej ocenie wycenę służebności należy powierzyć rzeczoznawcy majątkowemu, który wskaże na wysokość np. miesięcznego wynagrodzenia. Do wyceny niezbędna jest bowiem wiedza w przedmiocie wartości nieruchomości lokalnych, tj. nieruchomości znajdujących się w okolicy Pana nieruchomości, a przede wszystkim odpowiadających przeznaczeniu Pana nieruchomości.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Radca prawny, doktorant w Katedrze Prawa Karnego Procesowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zdał aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Specjalizuje się w szczególności w prawie karnym materialnym i procesowym, bliskie jest mu też prawo pracy, prawo rodzinne oraz prawo handlowe. Udzielił już ponad 2000 porad prawnych, pomagając osobom pokrzywdzonym przez nieuczciwych pracodawców, a także tym, w których życie (nie zawsze słusznie) wtargnęła policja i prokuratura.
Zapytaj prawnika
