• Data: 2024-05-11 • Autor: Eliza Rumowska
Służebność osobista stanowi jedno z ciekawszych praw rzeczowych umożliwiające obciążenie nieruchomości na rzecz konkretnej osoby fizycznej. Omawiany artykuł zagłębia się w przepisy dotyczące służebności osobistej oraz służebności mieszkania. W podobnym temacie napisała do nas pani Ewa. Dostała ona od mamy dom z zapisem „dożywotniej służebności polegającej na prawie do bezpłatnego i wyłącznego zajmowania przez nią jednego z pokoi o powierzchni X wraz z prawem do korzystania z kuchni i łazienki” – i tyle, koniec zapisu. Siostra mieszkająca obok nie chce pomagać naszej klientce w opiece nad chorą matka, twierdząc, że skoro ma służebność, to ciężar opieki nad matką spada wyłącznie na nią. Autorka pytania zastanawia się, czy jej siostra ma rację. Spróbujemy to wyjaśnić.
Oczywiście siostra nie ma racji. Z cytowanego zapisu wynika tylko to, co wynika, a zastosowanie Kodeksu cywilnego niczego w tym temacie nie zmienia, a jedynie uszczegóławia następująco:
„Art. 296. [Służebność osobista]
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
Art. 297. [Odpowiednie stosowanie]
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
Art. 298. [Zakres i sposób wykonywania]
Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.
Art. 299. [Wygaśnięcie]
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
Art. 300. [Niezbywalność]
Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.
Zobacz też: Mieszkanie za opiekę nad rodzicem
Art. 301. [Służebność mieszkania]
§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
Art. 302. [Odpowiednie stosowanie przepisów o użytkowaniu]
§ 1. Mający służebność mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku.
§ 2. Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne.
Art. 303. [Zamiana służebności na rentę]
Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę”.
Natomiast Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi:
„Art. 87. [Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się]
Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się.”
A także:
„Art. 128. [Treść obowiązku alimentacyjnego]
Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Art. 129. [Kolejność]
§ 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
§ 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym”.
Dlatego obie córki powinny podzielić się obowiązkami w sprawowaniu opieki nad mamą, a gdy jest to niemożliwe osoba niemogąca sprawować sama opieki – może sfinansować pomoc przy mamie (np. opiekunkę).
Z samej służebności bowiem tak sformułowanej nie wynika obowiązek utrzymania i opieki nad dożywotnikiem, który spada w tym przypadku na dzieci dożywotniczki.
Służebność mieszkania dla opiekunki
Jan, będąc właścicielem domu, postanowił zapewnić swojej wieloletniej opiekunce, pani Marii, prawo do mieszkania w jednym z pokoi tego domu do końca jej życia. W akcie notarialnym ustanowiono służebność osobistą, która pozwala pani Marii na korzystanie z określonego pomieszczenia oraz wspólnych części domu, takich jak kuchnia czy łazienka.
Służebność przejazdu dla sąsiada
Aleksandra i Bartek są właścicielami sąsiadujących działek. Bartek, aby dostać się do swojej działki, musi przejeżdżać przez część działki Aleksandry. Zdecydowali się formalnie ustanowić służebność osobistą, pozwalającą Bartkowi i jego rodzinie na korzystanie z drogi przejazdowej przez działkę Aleksandry.
Służebność opiekuńcza
Ewa, mając na uwadze dobro swojej starszej mamy cierpiącej na chorobę Alzheimera, postanowiła zapewnić jej bezpieczeństwo i opiekę na miejscu. Mając jednak obowiązki zawodowe, nie mogła osobiście zapewnić stałej opieki. W związku z tym zdecydowała się na ustanowienie służebności osobistej na rzecz profesjonalnej opiekunki, Anny, która zgodziła się zamieszkać z mamą Ewy i zapewniać jej codzienną opiekę i wsparcie. Służebność ta zapewnia Annie prawo do mieszkania w domu mamy Ewy do czasu jej śmierci, umożliwiając jej świadczenie niezbędnej opieki.
Służebność osobista oferuje elastyczne rozwiązanie prawne, umożliwiające zabezpieczenie różnorodnych potrzeb osobistych i mieszkaniowych. Warto zauważyć, że prawidłowo ustanowiona i zarejestrowana służebność może skutecznie zapobiegać przyszłym konfliktom, stanowiąc ważne narzędzie w zarządzaniu nieruchomościami i relacjami międzyludzkimi.
Potrzebujesz wsparcia prawnego w zakresie służebności osobistej? Skorzystaj z naszych porad prawnych. Nasi eksperci zapewnią Ci kompleksową obsługę i doradztwo, aby Twoje prawa były skutecznie chronione. Opisz swoją sprawę za pomocą formularza umieszczonego tuż pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Eliza Rumowska
Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego prawniczka. Specjalizuje się w prawie cywilnym, zwłaszcza w prawie konsumenckim (reklamacje, gwarancje itp.). Z serwisem ePorady24 związana od początku jego istnienia, udzielała porad w najbardziej złożonych sprawach. W swej wieloletniej karierze pracowała jako powiatowy rzecznik konsumentów, sekretarz gminy, inspektor ds. kredytów oraz radca w TP SA. Od 2008 r. prowadzi własne biuro prawne, jako prokurent obsługuje trzy spółki prawa handlowego, współpracuje z samorządem terytorialnym przy realizacji programów dotowanych z UE.
Zapytaj prawnika
