• Autor: Marek Gola
Moja żona była właścicielką nieruchomości, na której ustanowiła dożywotnią nieodpłatną służebność mieszkania dla swoich rodziców. Żona miesiąc temu zmarła w wypadku. Teść nie żyje od 10 lat. Co ze spadkiem i służebnością mieszkania w przypadku śmierci właściciela nieruchomości? Czy służebność jest dziedziczona?
Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej w skrócie K.c. Z treści Pana pytania jak też z przesłanego aktu notarialnego wynika, iż na rzecz teściów ustanowiona została dożywotnie i nieodpłatna służebność osobista mieszkania. Właścicielem nieruchomości obciążonej była Pana żona, tragicznie zmarła miesiąc temu. Przy życiu z osób uprawnionych do służebności pozostaje jedynie Pana teściowa.
W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż mamy do czynienia ze służebnością osobistą ustanowioną na rzecz Pana teściów. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. W opisywanym przypadku są to dwa pokoje i kuchnia.
Zobacz też: Służebność mieszkania a śmierć właściciela
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
Proszę jednak zauważyć, że to nie zmarła żona była obciążona, a nieruchomość. Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W chwili obecnej zasadnym jest ustalenie kręgu spadkobierców po Pana zmarłej żonie. Należy zatem ustalić, czy był sporządzony testament, czy też nie. Z uwagi na fakt, iż żona zginęła w wypadku mniemam, że testament nie został sporządzony. W takiej sytuacji następuje dziedziczenie na mocy ustawy.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Przyjmując, że żona nie zostawiła testamentu, wskazać należy, iż Pan wraz z matką żony (teściową) dziedziczy po niej. W miejsce zmarłego teścia (ojca żona) wchodzi rodzeństwo żony (o ile takowe było lub jest) i żyjąca teściowa.
W tej sytuacji jeżeli Pana teściowa będzie dziedziczyła po swojej zmalej córce, a Pana żonie, wówczas wydaje się, iż zastosowanie znajdzie przepis art. 247 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej. Zasadne jest jednak wskazanie, iż w literaturze i orzecznictwie prezentowany jest następujący pogląd: „Jak stwierdził SN w uchwale z dnia 10 marca 1983 r. (III CZP 3/83, OSNCP 1983, nr 8, poz. 115), nabycie w drodze dziedziczenia udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą, przez osobę, której służebność przysługuje, nie powoduje wygaśnięcia tej służebności. O konfuzji można mówić wówczas, gdy wszystkie prawa i obowiązki przechodzą na tę samą osobę lub osoby. Sytuacja taka nie zachodzi w przypadku, gdy osoba mająca służebność osobistą na nieruchomości staje się tylko jednym ze współspadkobierców właściciela nieruchomości obciążonej. Osoba dziedzicząca udział w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą, nie staje się właścicielem wyłącznym tej nieruchomości i w takim wypadku nie można mówić o tym, że jej zakres uprawnień do korzystania z nieruchomości z tytułu dziedziczenia jest taki sam lub szerszy niż z tytułu prawa służebności” (K. A. Dadańska, Komentarz do art. 247 Kodeksu cywilnego).
Reasumując, nawet nabycie przez Pana teściową udziału w spadku po Pana zmarłej żonie nie powoduje wygaśnięcia służebności osobistej na rzecz Pana teściowej.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Radca prawny, doktorant w Katedrze Prawa Karnego Procesowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zdał aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Specjalizuje się w szczególności w prawie karnym materialnym i procesowym, bliskie jest mu też prawo pracy, prawo rodzinne oraz prawo handlowe. Udzielił już ponad 2000 porad prawnych, pomagając osobom pokrzywdzonym przez nieuczciwych pracodawców, a także tym, w których życie (nie zawsze słusznie) wtargnęła policja i prokuratura.
Zapytaj prawnika
